من رشته ام نقاشی است. چندی پیش در جایی خواندم که طالبان علم و کسانی که سختیهای علم آموزی را به جان خریده و برایشان این علم آموزی شیرین هم هست چون پی به اسرار هستی می برند در حقیقت این حالت شادمانی و لذت از یادگیری را دارند اما مثلا در مورد من من هر طرحی که می کشم (نه صرفا طبیعت) در حقیقت آنچه را می بینم یا نمی بینم اما در ذهن دارم به صورتی قابل لمس روی کاغذ میاورم. من با این کار چطور به اسرار هستی پی ببرم؟ اصلا کار من ربطی به هستی دارد؟

پرسشگر گرامی از این که به دنبال علم و هنر هستید، بسیار خرسندیم و امیدواریم که به حقیقت این عالم که در خودتان وجود دارد برسید.

برای رسیدن به پاسخ به نکاتی را بیان می کنیم:

1.قرآن کریم و روایات ائمه معصومین – علیهم السلام- توجهی به این اصل بنیادی جهان هستی یعنی علم و معرفت دارند. آیات قرآن کریم آموزش بعضی از علوم به انسان را به خداوند نسبت می دهد:« فوجدا عبداً من عبادنا آتیناه رحمة من عندنا و علمناه من لدنا علماً؛ در آن جا بنده ای از بندگان ما را یافتند که رحمتی از جانب خود به او ارزانی داشته و دانشی از نزد خود به او آموخته بو دیم» (کهف/65). خداوند به ابزار نوشتن قسم یاد می کند: «ن وَالْقَلَمِ وَمَا یَسْطُرُونَ؛ سوگند به قلم و آن چه می نویسد» (قلم/1) گفتار معصومان – علیهم السلام- نیز در ارزش علم و عالم و فواید آن بسیار است.

2.«علم» در زبان قرآن عبارت است از یقین به خدا و آیات الهی (تفسیر المیزان، ج16،ص309). البته این معنای از علم، از مصادیق مهم دانش، بلکه با فضیلت‏ترین علم است، چرا که ارزش هر علم به معلوماتی است که انسان می‏آموزد، و هنگامی که معلومات یک علم، آگاهی از صفات خدای متعال باشد، آن علم ارزش بیشتری دارد، چرا که بهترین و با ارزش‏ترین معلومات جهان را می‏آموزد. در قرآن کریم می‏فرماید: «هَلْ یسْتَوِی الَّذِینَ یعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یعْلَمُونَ؛ آیا کسانی که می‏دانند و کسانی که نمی‏دانند برابرند». (بقره/218)

علامه طباطبائى‏(ره) علم در آیه را شامل تمام علوم مى‏داند، اما با توجه به مورد آیه آن را منطبق بر علم به خدا می داند (تفسیر المیزان،ج 17، ص 257). قرآن در آیه دیگر می‏فرماید: «...إِنَّمَا یخْشَی اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ؛ از میان بندگان خدا، فقط دانشوران از او هراس دارند » (فاطر/28). در این آیه نیز از دانشورانی یاد شده که نشانه‏های خدا را می‏شناسند و عظمت و مقام او را در می‏یابند از این رو از نافرمانی او هراسناکند، اما جالب این است که در آیات قبلی، سخن از نشانه‏های خدا در صحنه طبیعت همچون نزول باران، رویش میوه‏های رنگارنگ، جاده‏های کوهستانی رنگارنگ و انسان‏ها و جنبندگان و دام‏ها با رنگ‏های مختلف است، سپس از دانشمندان فوق الذکر یاد می‏شود. این مطلب نشان می‏دهد که مقصود از علم، دانشوران در این آیه، علوم طبیعی نیز هست، یعنی دانشمندانی که از طبیعت‏شناسی و نشانه های طبیعی، به خداشناسی می‏رسند (تفسیر نمونه، ج 18، ص 245).

علامه طباطبائی ‏(ره) پس از اشاره به آیاتی که از علم تجلیل می‏کند، در مورد دعوت قرآن به علوم مختلف می‏نویسند:

«قرآن مجید در آیات بسیاری (که به سبب وفور و کثرت به نقل آن‏ها نپرداختیم) به تفکر در آیات آسمان و ستارگان و اختلافات عجیبی که در اوضاع آنها پدید می‏آید و نظام متقنی که بر آن‏ها حکومت می‏کند دعوت می‏کند و به تفکر در آفرینش زمین و دریاها و کوه‏ها و...به تفکر در آفرینش شگفت‏آور گیاهان‏ و نظامی که در زندگی آنان جریان دارد... به تفکر در خلقت خود انسان و اسرار و رموزی که در ساختمان وجودش نهفته و... و بدین ترتیب به تعلّم علوم طبیعی و ریاضی و فلسفی و فنون ادبی و بالاخره همه علومی که در دسترس فکر انسانی است و تعلم آنها به نفع جهان بشری و سعادت بخش جامعه انسانی می‏باشد دعوت می‏کند. آری قرآن مجید به این علوم دعوت می‏کند به این شرط که به حق و حقیقت رهنما قرار گیرند و جهان‏بینی حقیقی را که سرلوحه آن خداشناسی می‏باشد در برداشته باشند و گرنه علمی که انسان را سرگرم خود ساخته از شناختن حق و حقیقت باز دارد در از دید قرآن مجید با جهل مرادف است» (قرآن در اسلام، علامه طباطبائى ص 94).

3. پرسشگر گرامی مطلبی را که شما مطالعه فرمودید، اگر چه مطلب حق و درستی است اما بیان نفرمودید که در چه کتابی بوده است تا نظرمان را درمورد آن بیان کنیم، اما به طور کلی با بیان مطالب بالا می توان چنین نتیجه گرفت:

 الف- اصلی ترین و مهم ترین علمی که باید بیاموزیم؛ خداشناسی است. امام علی –علیه السلام- می فرماید: «خداشناسی، بهترین علم است» (میزان الحکه،باب علم).

 ب- شهید مطهری در باب علم می فرماید: هر زمانی- خصوصاً در این زمان- فرض و واجب است بر مسلمین که همه علومی را که مقدمه ی رسیدن به هدف های اسلامی است، فرا گیرند و کوتاهی نکنند.

 ج- هر علم و دانشی برای افرادی که به آن عشق و علاقه دارند و باعث شود به مطلبی دست پیدا کنند، شادی آفرین است. اما علمی که انسان را با حقیقت هستی آشنا کند شادی بیشتر و بالاتری دارد (بیست گفتار،ص266).

د- شما پرسشگر گرامی به هنر زیبای نقاشی به عنوان یک هنر متعهد و در خدمت بیان ارزش ها و آیات الهی ادامه دهید و آن را با عمق بیشتری فرا بگیرید. برای رشد بهتر خودتان می توانید نقاشی های که می کشید گاهی به بیرون نظاره کنید که چه کسی این زیبای ها را در این طبیعت، کوه و آسمان به نمایش گذاشته است و چنین نقاش استادی بوده است. ضرورت ندارد که حتماً نقاشی هایتان از طبیعت باشد و این که گمان کنید منظور از شناخت هستی در کار شما این باشد که قلم خود را به سمت طبیعت هدایت کنید. بلکه می توانید این گونه با هستی روح خود را پیوند بزنید؛ شما از نقاشی که می کشید یک هدفی دارید، نقاش این هستی با این همه زیبای های شناخته شده و نشده ی آن از این خلقت خود که شما از جمله ی آن هستید چه هدفی دارد؟

به نظر می رسد هر جا هستیم و هر کاری می کنیم بسته به نگاه ما است که حقیقت را ببینیم یا نه؟ ممکن است مکانیک باشد خدا را در کارش و جانش بیابد و چه بسا قاری قرآن باشد ولی خدا را در تلاوتش نبیند. شهید آوینی در مورد هنر مطالب بسیار زیبای دارد، از آن جمله که می فرماید: پاک بودن را دست کم نگیرید، که کار هنرمند آیینگی کردن است. هنرمند، آیینه دار محضر رفیق اعلاست؛ آیینه دار حق و اسماء و صفات او، جمال و کمال او. هنر در واقع معراجی است برای عبور از عالم محسوسات به عالم معانی و کیفیات باطنی....(مبانی نظری هنر، پژوهشی در آثار شهید آوینی،ص15 ).

هر روز مقداری قرآن و روایات معصومین – علیهم السلام- را بخوانید که به حقیقت خود و هستی امید است که دست پیدا کنید. امام علی –علیه السلام- در وصف قرآن می فرماید:«خداوند آن را زاینده ی عطش عالمان و بهار دلهای فقیهان قرار داده است» (میزان الحکمه، باب علم).

 هر روز یکی از روایات را خوانده و تأمل کنید.

 پیامبر اکرم- صل الله علیه وآله وسلم- می فرمایند:«اگر روزی بر من بیاید که در آن روز بر دانش خود چیزی نیفزایم که به خداوند متعال نزدیکم گرداند، طلوع خورشید آن روز بر من مبارک مباد». 

امام صادق –علیه السلام- می فرماید: «دانش به آموختن نیست بلکه نوری است که در دل هر کس که خداوند تبارک و تعالی بخواهد هدایتش کند، می افتد. بنابراین، اگر خواهان دانش هستی، نخست حقیقت عبودیت را در جان خودت جویا شو و دانش را از طریق به کار بستن آن بجوی و از خداوند فهم و دانایی به خواه تا تو را فهم و دانایی دهد».

 امام علی –علیه السلام- می فرماید:«هر که پند گرفت بینا شد و هر که بینا شد فهمید و هر که فهمید، دانست». (روایات میزان الحکمه، باب علم).                                                 

 ما انسانها مثل نقاشی های نیمه کاره هستیم که در این دنیا باید نیمه ی دیگر آن را خودمان کامل کنیم. راستی چگونه آن نیمه را می خواهید ترسیم کنید؟!!

کتاب جهت مطالعه ی بیشتر؛

1- مبانی نظری هنر، پژوهشی در آثار شهید آوینی.